Prvi Svjetski rat

Početkom Prvog svjetskog rata mnogo ljudi iz Drinića, Bukovače, Bare, Vedrog Polja i Šekovca otišlo je na poziv austro-ugarske crno-žute monarhije u rat protiv Srbije i Rusije. Mnogi se nisu vratili. Mnogi su odmah po dolasku na frontove prebjegli u srpsku i rusku vojsku. Neki su se borili u carskoj ruskoj vojsci i tu zaslužili ordenje, neki su se raspadom te vojske prijavili u dobrovoljce i otišli na solunski front i oni su zalužili ordenja i poslije rata za nagradu kolonizirani po Banatu i Kosovu i Metohiji, neki su ostali u Rusiji i borili se u Crvenoj armiji. Oni po povratku nisu dobili ništa.
Tragom jednog dokumenta, molbe za penziju učesnika Oktobarske revolucije pisane prije pola vijeka, upućene ODBORU ZA IZDAVANJE SPOMENICE OKTOBARSKE REVOLUCIJE /Istorijski arhiv C.K.S.K.J./ ,BEOGRAD, pokušali smo odškrinuti vrata istorije i saznati kuda su sve prošli i šta su sve prošli naši djedovi. Danas, neki od nas, njihovih potomaka ponešto o tome zna ali većina o tom herojskom, stradalačkom i stvaralačkom dobu ne zna ništa. Ovo je stranica za sve nas. Veliki čas istorije u kojoj su naši preci igrali jednu od značajnih uloga.

Prvi svetski rat predstavljao je veliku prekretnicu u istoriji srpskog naroda. Protivno svojoj volji, Srbi sa teritorije Austrougarske našli su se na Istočnom frontu. Ne želeći da ratuju za interese Habzburške monarhije protiv slovenske i pravoslavne Rusije, mnogi su se Srbi, ali i ostali Sloveni, predavali ruskoj vojsci, zahtevajući da se kao dobrovoljci uključe u srpsku vojsku, koja se hrabro borila protiv snaga Centralnih sila, odnevši na početku rata dve velike pobede u Cerskoj i Kolubarskoj bici.

Ruski zarobljenici

Najveći broj zarobljenika nalazio se na teritoriji Ukrajine. NJihov centar je bio kijevski zarobljenički logor u Darnici. Sem Kijevske, na desetine hiljada zarobljenika Srba i ostalih Slovena nalazio se i u Odeskoj, Harkovskoj i Jekaterinoslavskoj guberniji. Želju ovih zarobljenika da se bore na strani srpske vojske, ruska vlada je prihvatila. U sporazumu sa srpskom vladom u leto 1915. godine otpočelo je organizovano prebacivanje dobrovoljaca iz Ukrajine, Dunavom u Srbiju. Do kraja avgusta 1915. godine u Srbiju je prebačeno oko 3 500 dobrovoljaca. Stupanje Bugarske u rat na strani Centralnih sila, oktobra 1915, međutim, onemogućilo je dalje prebacivanje dobrovljaca u Srbiju. Okupljanje dobrovoljaca u Ukrajini, koji su u ovakvim okolnostima još odlučnije želeli da ratuju u sastavu srpske vojske, nastavljeno je uprkos prekinutim vezama ruske sa srpskom komandom. Centar okupljanja postala je Odesa.

Ovde su na organizovanom okupljanju dobrovoljaca najvažniju ulogu imali srpski konzul Marko Cemović i predstavnik srpske vlade Milan Šainović. U Odesi je novembra 1915. godine formiran Srpski dobrovoljački odred, koji je početkom 1916. godine imao oko hiljadu vojnika i oficira. Prihvatajući zahtev srpske vlade da se od dobrovoljaca u Rusiji formiraju dobrovoljačke jedinice, ruska vrhovna komanda je u saglasnosti sa carom Nikolom II dozvolila Srbima, a uz njih i ostalim Jugoslovenima koji su se nalazili u zarobljeničkim logorima u Rusiji, da se sabiraju u vojničkim komandama, pod rukovodstvom oficira srpske vojske, kao njen sastavni deo.

Odesa 1916.

Prva srpska dobrovoljačka divizija formirana je 16. aprila 1916. godine u Odesi. U njenom sastavu se nalazilo blizu 10 000 dobrovoljaca, a komandant je postao pukovnik Stevan Hadžić.

Prva srpska dobrovoljačka divizija u Odesi

Tokom maja 1916. godine srpske dobrovoljce u Odesi posetio je Nikola Pašić, predsednik vlade Kraljevine Srbije.Odlukom Ruske vrhovne komande, Prva srpska dobrovoljačka divizija je uključena u sastav 47. ruskog korpusa i upućena na front u Dobrudžu. Tada je u sastavu ove divizije bilo blizu 20 000 dobrovoljaca.

U sadejstvu sa ruskim i rumunskim trupama u borbama protiv bugarskih, turskih i njemačkih jedinica koje su trajale od 24. avgusta do 16. oktobra 1916. godine, polovina sastava bila je izbačena iz stroja. Njih preko 2 000 su izgubili život ili su nestali. Oktobra 1916. divizija je povučena u pozadinu.Uprkos velikim gubicima, priliv dobrovoljaca omogućio je formiranje i Druge srpske dobrovoljačke divizije u Odesi, u čijem se sastavu našlo preko 11 000 dobrovoljaca.

U jesen 1916. godine formiran je Srpski dobrovoljački korpus, čiji je komandant bio general Mihailo Živković. Uoči Februarske revolucije 1917. godine, u njegovom sastavu nalazilo se oko 40 000 dobrovoljaca.Štab korpusa se nalazio u Odesi; štab Prve divizije u Voznesensku, a Druge divizije u Aleksandrovsku. U Odesi je 17. aprila 1917. godine pokrenut list “Slovenski jug”, koji je izlazio do 1918. godine. U listu je izložen program, koji se zalagao za stvaranje jedinstvene države Južnih Slovena, uz “posedovanje celokupne teritorije koju su Južni Sloveni naseljavali od drevnih vremena”.

U uslovima rastućeg revolucionarnog raspoloženja, među dobrovoljcima u okvirima Srpskog dobrovoljačkog korpusa počele su da se šire revolucionarne ideje. Revolucionarni pokret postao je masovan posle Februarske revolucije 1917. godine. Krajem marta 1917. godine, iz redova nižih oficira, potekla je inicijativa za stvaranje vojničkih sovjeta u okvirima Dobrovoljačkog korpusa. Inicijativu su podržali i podsticali revolucionarni sovjeti ukrajinskog stanovništva na području između Odese i Voznesenska, gde su bile stacionirane jedinice Srpskog dobrovoljačkog korpusa. Komanda Dobrovoljačkog korpusa pokušala je da spreči prodor revolucionarnih ideja među dobrovoljcima. U tom smislu general Živković je, naredbom od 18. aprila 1917. godine, uveo četne, pukovske i divizijske savete, kao i Korpusni zbor, sa namerom da preko njih utiče na političko raspoloženje u jedinicama, ali je postigao slabe rezultate. Na zboru revolucionarno opredeljenih dobrovoljaca u Odesi kao ideal proklamovana je Federativna Jugoslavija. Istaknuto je da “Ruska revolucija i pobeda ruskle demokratije znače novu eru u istoriji čovečanstva i prema tome ruska revolucija ne može ostati samo ruska”. Izraz raspoloženja revolucionarnog demokratskog pokreta među dobrovoljcima bilo je formiranje Jugoslovenskog revolucionarnog saveza u Kijevu u leto 1917. godine. Organizacije Saveza su stvarane među jugoslovenskim dobrovoljcima širom Ukrajine.

Lenjin u oktobru

Vojnici u revoluciji

Metež na ulicama Petrograda

Dobrovoljački korpus su počele da napuštaju pristalice revolucionarnog pokreta. Došlo je do osipanja njegovog sastava. U leto 1917. godine Dobrovoljački korpus je, u odnosu na stanje pre Februarske revolucije, bio prepolovljen. U njemu je bilo oko 20 000 dobrovoljaca.U vreme Oktobarske revolucije 1917. godine dobrovoljci su aktivno učestvovali u borbama u jedinicama Crvene armije.Krajem leta 1917. godine Prva srpska dobrovoljačka divizija je ponovo upućena na front u Dobrudžu, ali je zbog nezadovoljstva vojske ubrzo povučena. Druga, sa delom prve divizije, preko Arhangelska upućena je na Solunski front, gde je stigla decembra 1917. godine. Deo dobrovoljaca ostao je u Rusiji, gde ih je zateklo izbijanje Oktobarske revolucije. Oni su preko Sibira upućeni u Dajren na Daleki Istok, odakle su britanskim brodovima prebačeni na Solunski front, gde su stigli februara 1918. godine. Na taj način, na ovom frontu se našlo oko 12 500 jugoslovenskih dobrovoljaca iz Rusije. Oni su u sastavu savezničkih jedinica učestvovali u proboju Solunskog fronta i oslobađanju domovine, 1918. godine.